Woensdag, 17 september, zonnig en regen 30

We werden al heel vroeg wakker geklopt omdat het ontbijt klaar stond. Dat werd geserveerd op de veranda voor het huisje. Het was een kan koffie, vier sneden brood met een potje jam en iets wat op gesuikerde oliebollen leek.

Na net ontbijt gingen van naar het centrum van Mamasa. Daar hebben we pennen en snoep gekocht voor de kinderen in de dorpjes waar we door heen gaan trekken. Onderaan een steile weg werden we door Mas afgezet. Het wachten was nog even op de horseman met zijn paard. Deze gaf vandaag de voorkeur aan zijn scooter en zou zorgen dat hij op tijd was voor de lunch. Dat betekende wel dat we onze eigen rugzak moesten dragen. Van af morgen gaat het paard wel mee. We hadden nog geen 200 meter gelopen of de gids werd aangesproken door politie in burger. Zij vroegen waarom we daar liepen en wat de plannen verder waren. Er werden foto's gemaakt van onze paspoorten waarna we verder konden. Het eerste stuk was erg steil en als dat een voorproefje voord eerst van de dag is beloof het een zware dag te worden. Tijdens de klim maakten we verder kennis met Domingus. Hij vroeg of het leuk was om op bezoek te gaan bij het politiebureau van Mamasa.

Daar werden we van harte welkom geheten en moesten er heel veel foto's gemaakt worden. Ook de collega's die ons eerder gecontroleerd hadden waren er en we moesten even hun afdeling zien. Het was een leuke bijeenkomst die ondanks het taal probleem toch leuke zaken opleverde. Mochten we in de komende dagen hulp nodig hadden moesten we maar laten bellen. Ze verklaarden ons wel voor gek. Naar Toraja ga je met de motor en zeker niet voor je plezier lopen. Hierna liepen we het dorp uit en begonnen we aan de eerste serieuze klim. In deze hitte viel dat niet mee. De gids, die op nieuwe badslippers liep, hield een stevig tempo aan. Toen we aangaven dat we het iets rustiger aan wilde doen ging het beter. Het zweet liep met straaltjes van ons af. Na de eerste klim nam de gids de rugzak van Carla over. We hadden schitterde uitzichten over de rijstterrassen.

De weg was nog behoorlijk blubberig van de regen van gisteren. In een van de dalen zagen we een kerk boven op die top liggen. Daar zijn we naar toe geklommen. Het is een van de oudste protestante kerken die hier gebouwd is en nog steeds in gebruik is. Na de afdaling hebben we het waterpeil weer aangevuld bij een van de vele warungs langs de kant. Dat zijn kleine winkeltjes die van alles verkopen van sigaretten, water, snoep tot benzine voor de brommertjes. We zijn weer verder gewandeld en via de nodige colletjes kwamen we uit bij de lunch. Het huis waar we onze lunch zouden gebruiken was dicht. De bewoners waren aan het helpen met het oogsten van de rijst. Een buurman die we al tijdens de klim hadden ontmoet bood aan dat we hem terecht konden.

De horseman ging de lunch voorbereiden. Het huis van de buurman lag wel boven op de berg zodat weer weer een steile klim moeten overwinnen. Daarna was het uitzicht prachtig.

Daar zagen we ook de eerste donkere wolken aankomen. Op weg naar het gasthuis begon het zachtjes te regenen. Je voelde het wel maar je werd en niet nat van. In een dorpje hebben we een origineel Mamasa woning bezocht. De woning van de belangrijkste man heeft een Buffalo aan de voorzijde. Verder heeft elke woning vier kamers, een gemeenschappelijke kamer, een eetkamer, een voor de ouders en een voor de kinderen. Dat is in Toraja anders omdat de kinderen daar buiten het hoofdhuis slapen. Op de benedenverdieping is oorspronkelijk weer de ruimte voor de dieren maar die wordt nu overal voor gebruikt. Recht tegen over het huis van de baas staat de rijstvoorraad. Daar wordt alle rijst opgeslagen.

Het dorp was nu nagenoeg verlaten omdat iedereen aan helpen was met oogsten. Dat gebeurt hier nog allemaal met de hand. Machines kunnen hier niet komen. Een klein stukje buiten het dorp lag ons gasthuis. Een eenvoudig houten hutje waar een gezin met drie kinderen en een oma woonden.

Het is het gezin van onze horseman. We werden onthaald met koffie. In de namiddag begin het opnieuw stevig te regenen maar we waren toch al binnen. De douche was een ijskoude straal die rechtstreeks uit de bergen kwam. Die hebben we maar even aan ons voorbij laten gaan. In de avond kregen we een uitgebreid diner voorgeschoteld dat door horseman en zijn vrouw op het houtsvuur was bereid. Het gezin heeft een zoon die vijf jaar geleden op 11 jarige leeftijd waarschijnlijk door een hersenbloeding is getroffen. Sindsdien heeft hij geen spraak meer en moet hij geholpen worden met eten. Medische hulp is er verder niet.

Na de maaltijd hebben we nog even gelezen en zijn toen gaan slapen. In de centrale ruimte was een stukje met blauw zeil afgeschermd en daar lagen twee dunne matrassen.

Donderdag, 18 september zonnig en regen, 30

We hebben prima geslapen al was het kort van net nadat de zon opkwam kwam het gezin tot leven. We kregen een stevig ontbijt. Carla's rugzak en onze proviand worden op het paard gebonden. We begonnen vast met lopen omdat horseman met paard een hoger tempo heeft. We liepen een stukje door de vallei en zagen de bergen al voor ons op doemen.

Domingus gaf aan dat hij de simpelste route zou nemen als deze tenminste begaanbaar was. We liepen door n dorpje en daarna was er een soort pad tegen de heuvel op. Toen we daar aan het klimmen kwam de hele school naar buiten om naar de balandas te kijken. Net buiten het dorp werd het pad iets breder maar ook nog steiler. Domingus gaf aan dit de komende 6 kilometer zou zijn totdat we het pad kruiste waar we horseman weer zouden ontmoeten.

De stokken voor Carla werden van de rugzak gehaald want die had ze ter ondersteuning wel nodig. Het pad werd steeds slechter en we liepen grotendeels in de brandende zon. Op het pad waar we horseman zouden ontmoeten zagen we nog geen sporen van het paard. We namen de beslissing om terug te gaan naar het dorp om vanaf daar met een zware vierwiel aangedreven auto naar de volgende gasthuis te gaan. Domingus stelde eerst nog voor dat Carla alleen met de auto zou gaan en dat ik met hem de verdere trekking zou doen. Dat vonden wij geen goed idee. We hebben op horseman gewacht en na een kop thee zijn we terug gelopen naar het dorpje waar we de eerste nacht overnacht hadden.

Daar kregen we de eerste lift terug naar Mamasa. In Mamasa heeft Domingus wat rond gebeld en we konden met een ambulance mee die de route naar het volgende gasthuis toch af moest leggen om medicijnen te brengen naar een ziekenhuis in aanbouw in het volgende dorp. We moesten een paar uur wachten maar toen kwam de ambulance voorrijden. Voorin zaten al vijf mensen en wij mochten met ons drieën achterin. We zaten op de brancard en Domingus op een bankje er naast. We reden Mamasa uit de bergen in.

De chauffeur moest zich nog even omkleden en daarna begon de klim. Het was inmiddels ook weer gaan regenen. De weg was een verschrikking en alleen door zeer ervaren chauffeurs met de juiste auto te berijden. Onze chauffeur was een van de beste, hij werd steeds gevraagd om vrachtauto's die in de problemen waren gekomen te helpen.

De weg werd steeds steiler en we verlieten de rijstvelden om dwars door het regenwoud heen te trekken. De weg is pas 7 jaar geleden aangelegd en is eigenlijk niet meer dan een breed pad. Door de regen waren overal diepen geulen ontstaan waar zelf onze sterke ambulance moeite mee had. Vlak voor de top werd nog een stop gemaakt. De nurse kocht 14 pakketjes hout voor de keuken en deze werden ook nog bij ons achter in geladen. Onze toch al beperkte bewegingsruimte werd nog meer ingeperkt. Even later kwamen we aan op de top. Dar was een klein dorpje. De nurse sprak iedereen aan om te vertellen dat de mensen vanaf morgen hun medicijnen in de post op konden halen. Vanaf de top is dat toch nog een kleine 20 kilometer. Bij bijna elk huis werd daarna gestopt om dit bericht door te geven.

In de afdaling kwamen we zowaar een tegenligger tegen. Met veel passen en meten konden we elkaar passeren. Even later was de weg helemaal geblokkeerd. Een vrachtauto was op een steil stuk stil gevallen en had zich vervolgens in gegraven. We stapten uit om te kijken of we konden helpen. De ambulancechauffeur manoeuvreerde eerst om te kijken of hij er toch langs kon. Dat ging niet en daarbij raakten de auto's elkaar. Bij het achteruit rijden schoot de ambulance bijna met het rechterachterwiel het ravijn in. Carla die nog achter in zat vond het even niet prettig. De wielen van de vrachtauto werden uitgegraven waarna een touw aan de voorzijde werd vastgemaakt. Onze chauffeur stuurde vervolgens de vrachtauto uit zijn benarde positie terwijl de omstanders hem met het touw omhoog trokken. Even later was de vrachtauto los en konden we weer verder.

In een klein dorpje net over een brug die al de nodige gaten vertoonden stopte de ambulance voor ons gasthuis. Deel twee van Dangerous Roads lag achter ons. We kregen een ruime kamer op de eerste verdieping met daarvoor een groot terras dat over het hele dorp uitkijkt. Verschillende dorpsbewoners kwamen ook even naar ons kijken. We kregen weer lekkere koffie. Naast het gasthuis stroomt een wild kolkende rivier. We hebben nu wel een koude maar verfrissende douche genomen. Daar knapten we van op. Nadat het donker was geworden, hield het op met regenen. We kregen een heerlijke maaltijd met vis. We hebben nog gezellig met Domingus zitten kletsen totdat het bedtijd was. Het bed bestond dit keer uit een dikke matras waar we prima ook konden slapen.

Vrijdag, 19 september zonnig 32

We werden al vroeg wakker gemaakt door de karaoke die we gisteravond ook al hoorden. Net nadat de eerste haan de nieuwe dag had aangekondigd werd deze op standje maximaal aangezet. Het was nog geen 06.00 uur. De mensen leven hier met de zon en staan dus vroeg op. We hebben nog even geboemeld en zijn toen toch op maar opgestaan. Na het ontbijt konden we weer op pad. Domingus had geregeld dat onze rugzakken en proviand met een brommertje naar het volgende gasthuis weren gebracht zodat we zonder bagage konden lopen. We liepen het dorpje uit en konden nu genieten van de schitterende uitzichten die gisteren door de regenwolken uit het zicht weren gehouden.

De temperatuur liep wel heel snel op. We kwamen veel mensen tegen die op weg waren naar de markt. Het pad liep op grote hoogte langs de rivier die we straks zullen oversteken. Op de heuvels wisselden stukken tropisch oerwoud en rijstterrassen elkaar af. Daar waar nodig heeft men het woud weggebrand om plaats te maken voor de terrassen. Daartussen staan nog koffie- en cacaobomen. In deze tijd zijn de koffiebonen rijp om geoogst te worden. In een van de dorpjes werden ze dan ook naar een verzamelpunt gebracht waar de boeren hun koffiebonen konden verkopen. Terwijl we aan het wandelen waren kwam de ambulance ons tegemoet. Hij had zijn medicijnen af gegeven in het ziekenhuis en reed nu weer terug naar Mamasa. Achterin zaten nu wel 8 personen, maar ze hoefden maar tot de markt en niet helemaal naar Mamasa. We hebben thee gedronken bij een gezin waar twee maanden geleden een baby'tje geboren was. Deze had haar eigen hangmatje waar zij tevreden in lag te slapen.

Na de verdiende rust liepen we weer verder. Het was nog warmer geworden en nergens op het pad was meer enige schaduw. We kwamen bij de rivier uit.

Vanaf daar moest er nog 4 kilometer geklommen worden naar het dorpje waar het gasthuis staat. Al in de eerste kilometer werd Carla bevangen van de hitte.

We hebben op een paar plaatsen de schaduw opgezocht zodat ze weer bij kon komen. We besloten te kijken of er vervoer voor haar naar boven was. Na enig wachten kwam er een open truck met rijst. Daarop zaten al de nodige mensen. Een man stapte van de rijstzakken af en daar kon Carla gaan zitten. Hij ging op de achterbumper staan en zo reed de truck verder naar boven.

Onderweg moest nog een paar keer gestopt worden om rijst of mensen uit te laden. De truck stopte in het dorpje en daar stapte iedereen uit en werd de truck nagenoeg leeg geladen. Carla wist niet waar zij naar toe moest maar van de chauffeur moest zij voorin gaan zitten. Even later stopte de truck bij het gasthuis waar Domingus en ik al op het terras zaten. We hadden het laatste stuk dat op sommige plaatsen inderdaad erg steil was in een snel tempo afgelegd om te zorgen dat Carla niet te lang alleen zou zijn. We kwamen langs het ziekenhuis en het huis van de baas van het dorp in de traditionele Toraja stijl. Die lijkt erg op de Mamasa stijl, de punten van het dak lopen hier spitser zodat de ronding van het schip meer vorm krijgt.

Het laatste stuk was geasfalteerd. We zijn namelijk de provinciegrens van zuid Sulawesi naar midden Sulawesi overgestoken. Deze laatste provincie bestaat al veel langer dan de 8 jaar van zuid Sulawesi en heeft zijn zaakjes als wegen beter voor elkaar. Ook in dit gasthuis kregen we een kamer op de eerste verdieping en nu stond er zelfs een bed, maar wel met een heel dun matrasje. Na de gebruikelijke koffie werd de lunch aangeboden. Van het balkon van het gasthuis keek je prachtig uit over de rijstvelden met de bergen op de achtergond.

In het gasthuis was een tweede keuken gebouwd. De overburen waren bezig met een nieuw huis te bouwen en gedurende de bouwstijl konden ze hier hun potje komen koken. De oude keuken werd met vereende krachten naar zijn nieuwe plaats getild. We hebben een wandeling over de rijstvelden gemaakt. Carla verloor haar evenwicht en kwam met een been in het rijstveld terecht. Het slipper zat vastgezogen in de vette modder. Met enige moeite konden we de slipper weer uit de smurrie terug krijgen. Je krijgt wel veel respect voor de mensen die soms dagenlang in deze zware grond moeten werken.

Op het balkon van ons gasthuis konden we de brommertjes van de berg horen suizen. Om benzine te besparen werd de motor uitgezet en in de vrije versnelling liet men zich dan naar beneden rijden. Ook de kinderen reden hier al op de brommer. Officieel mag dat pas vanaf 17 maar daar let hier niemand op. We zagen jongens van amper 10 met een rotgang van de berg afkomen. Dat de kinderen de brommers gebruiken konden we ons goed voortellen naar de klim van vanmorgen. Sommige moeten dus bijna 2 uur ophoog klimmen om een paar uur naar school te gaan om dan weer naar beneden te lopen. Het dorp was al dagenlang verstoken van electriciteit. De centrale had een tekort aan water dat gebruikt werd om de rijstterrassen onder water te zetten. De bewoners hebben daarom een aggregaat die met verschillende huizen gedeeld werd. De maaltijd werd samen met de overburen genuttigd. De vrouwen en jongere kinderen zaten eerst in de keuken maar sloten later toch aan. Speciaal voor ons was er palmwijn aangerukt. Dat is een wat zuur wit drankje dat van het vocht van de palmboom wordt gemaakt. Men laat het niet verder gisten zodat er nauwelijks alcohol in zit.

Na de maaltijd hebben we ons bed opgezocht. Even later ging de aggregaat uit en was het aardedonker.

Zaterdag, 20 september, zonnig, onbewolkt. 34

We werden al vroeg wakker van een haan die onder ons raam het ochtendgloren tegemoet kraaide. Dat werd door zijn soortgenoten stevig overgenomen. Om 6.00 uur was er overal al veel activiteiten te horen.

Na het ontbijt zijn we over de lokale markt gelopen. Deze werd elke zaterdag gehouden en van heinde en verre kwamen de mensen naar de markt om hun waren te verkopen.

Werkelijk alles was te koop. Er was kleding en drogisterijproducten, maar ook veel rijst, groenten en koffie. Verder werd er vis en varkensvlees verkocht. In een apart straatje werd tabaksbladeren verkocht. Daarvan kon men sigaren draaien maar het werd ook gebruikt om op te kauwen. Iets verderop was een plaatje ingeruimd voor de vechthanen. Deze werden echt vertroeteld door hun eigenaar. Ook hier werden nog gevechten gehouden waarbij aan de poten van de hanen messen werden bevestigd. Bij die gevechten werd dan stevig gewed. De eigenaren van ons gasthuis stonden ook op de markt. Overal werd aan de gids gevraagd wie wij waren en waar we vandaan kwamen. Soms werden er grappen gemaakt en bulderde het hele gezelschap van het lachen. Het blijft vreemd om als een soort attractie bekeken te worden.

Terug in het gasthuis hebben we nog even thee gedronken en toen kwam Mas onze chauffeur al aanrijden. We hebben de spullen ingepakt en reden richting Rantepao. De weg liep eerst nog steil omhoog. Om het hoogste punt hadden we nog een mooi uitzicht over de vallei. De weg was keurig geasfalteerd. Tot een paar jaar terug kon je hier alleen met een fourwheeldrive komen.

In een bocht zagen we wat buffels die een modderbad aan het nemen waren. Eentje kwam meteen overeind en stevende op ons af. Domingus vertelde dat de buffels vaak zout kregen van de mensen die naar hen toe kwamen, vandaar zijn reactie.

Tijdens de afdeling kwamen we langs enkele grafhuizen. Daar was een ceremonie bezig. We stopten en werden uitgenodigd om de ceremonie bij te wonen. Bij een van de huisjes werden de deur vernieuwd en de kleding van de overledenen werd verschoond. Dat gebeurt elke 3 tot 5 jaar. Omdat zij geloven dat de ziel alleen maar naar het hiernamaals kan over een pad van bloed werden er drie varkens geslacht. Dat proces was al achter de rug en men begon nu aan de lunch bestaande uit de varkens en rijst. We kregen ook een tot bord gevouwen stuk papier waarin rijst werd gedaan. Dat konden we met onze handen opeten. De naaste familie zat onder een blauw zeildoek en wij werden uitgenodigd om daar bij aan te sluiten.

Een bijzondere ervaring waarbij we veel geluk hadden omdat die maar zo zelden voorkomen. Zowel Mas als Domingus had dit nog nooit gezien. Na een donatie hebben we afscheid genomen van de familie.

De weg kronkelde verder door een soort sparrenbos. Deze bomen zijn bij wijze van proef 80 jaar geleden gepland en komen oorspronkelijk uit Europa. Ze bleken hier heel goed en sneller te groeien dat het originele bos. Omdat de meeste huizen van hout zijn was dat natuurlijk van harte welkom. Zo waren de bouwmaterialen dichtbij en snel voorradig. De huizen en rijstopslagen zijn nu bijna allemaal in Toraja stijl. Het is triest om te zin dat sommige een luxe onderkomen voor de rijst hebben als de buren in wonen. We hebben de lunch genuttigd bij een Javaanse eigenaar. De mie was behoorlijk scherp gekruid maar met een ijsdrankje van kokosmelk konden we dat blussen. We kwamen aan in Rantepao. Dat is de hoofdstad van de provincie een heeft de helft van het totale aantal inwoners van Torajaland zijn 200.000 inwoners. We werden naar ons hotel gebracht. Daar hebben we nog even lekker gezwommen en daarbij het vuil van de afgelopen dagen makkelijk van ons af kunnen spoelen.